Παρόλο που το φαινόμενο του εθελοντισμού έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα, καθιερώθηκε το 1985 από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), ως Διεθνής Ημέρα Εθελοντισμού για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Γύρω από την έννοια του εθελοντισμού προκύπτουν διάφορες ερμηνείες, αλλά συχνά τον ταυτίζουν με πράξεις αλτρουισμού οι οποίες λειτουργούν ως απάντηση ενάντια στον ατομικισμό. Ως έννοια ο «εθελοντισμός» διαφοροποιείται με βάση το κοινωνικοοικονομικό και πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο δραστηριοποιείται. Στην Ελλάδα, ο εθελοντισμός έχει καθιερωθεί ως θεσμός ανιδιοτελούς προσφοράς του ατόμου ή μιας ομάδας ατόμων προς το κοινωνικό σύνολο χωρίς οικονομικό όφελος και μακριά από αποκλεισμούς και διακρίσεις.
Στόχος του ΟΗΕ από την αρχή ήταν να προβάλλει το έργο των εθελοντών και παράλληλα να παροτρύνει και άλλους να ασχοληθούν με τον εθελοντισμό. Σήμερα όμως, τα ρευστά όρια και η πολυπλοκότητα του, αλλάζουν τα κίνητρα όσων τον υπηρετούν. Ο μετανεωτερικός εθελοντισμός δεν έχει πια την έννοια της φιλανθρωπίας. Όπως δείχνουν τα σημεία της εποχής, ο εθελοντισμός είναι κοινωνικά κατασκευασμένος για να υπηρετήσει μια βαθύτερη εσωτερική ανάγκη. Δεν λειτουργεί ως αρωγός προς τον κρατικό μηχανισμό, αλλά κυρίως ως μοχλός πίεσης προς το κράτος ώστε το ίδιο να προβεί σε αλλαγές γύρω από ζητήματα ζωτικής σημασίας για την ευημερία των πολιτών. Η οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα µας για περισσότερα από μια δεκαετία, κατέδειξε την αδράνεια αλλά και την αδυναμία του κράτους να έρθει αντιμέτωπο με τα κοινωνικά προβλήματα.
Για τους λόγους αυτούς, η εθελοντική προσφορά φαίνεται πως επεκτείνεται διαρκώς σε ολόκληρο το φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Καθημερινά αναδύονται ενημερωτικές εκστρατείες οι οποίες αφορούν την καταπολέμηση της φτώχειας, την ανεργία, την παιδική και γυναικεία κακοποίηση, τον σχολικό εκφοβισμό, την προστασία του περιβάλλοντος, την ενίσχυση του Ε.Σ.Υ. κ.α. Για αυτά τα προβλήματα, οι εθελοντές αισθάνονται πως έχουν χρέος προς τους συμπολίτες τους οι οποίοι βρίσκονται σε δυσμενή θέση και κινητοποιούνται ενεργά με κάθε κόστος ώστε να συμβάλουν στη συνοχή της κοινωνίας και στην κοινωνική δημοκρατία. Υπό αυτές τις συνθήκες και λόγω της αποδόμησης του κράτους πρόνοιας, ο εθελοντισμός πολλές φορές χάνει την πραγματική του αξία και υποκαθιστά την κανονική εργασία, με μόνο κέρδος την ηθική ικανοποίηση.
Με άλλα λόγια, το να συμμετέχει κανείς σε μια νέα κοινωνική ομάδα την οποία επιλέγει ελεύθερα, προσφέρει αίσθημα αισιοδοξίας, πληρότητας και προσωπικής δικαίωσης. Η σταθερότητα της σύγχρονης δημοκρατίας δεν εξαρτάται μόνο από τη λειτουργία των θεσμών της, αλλά από τη στάση και από τη συμπεριφορά των πολιτών της. Συνεπώς, εάν πάψει ο εθελοντισμός να αποτελεί δικαίωμα του κάθε δημοκρατικού πολίτη, τότε ο σκοπός του δεν παράγει θετικά αποτελέσματα και σταματά να αποτελεί ένα κοινωνικό αγαθό.
Οι αξίες
Η εθελοντική πράξη μέσω της οποίας οι άνθρωποι ενώνουν τις προσπάθειές τους για την επίτευξη ενός κοινού σκοπού χαρακτηρίζει όλες τις κοινωνίες και αγγίζει τις ζωές των ατόμων σε όλα τα επίπεδα. Σε μία κοινωνία που το ατομικό συμφέρον επικρατεί επί του συλλογικού και το προσωπικό όφελος κυριαρχεί επί του κοινωνικού, ο εθελοντισμός έρχεται να ανατρέψει αυτό το status και να προσδώσει στον ατομικισμό τη συλλογική και κοινωνική του διάσταση, να δώσει νόημα και περιεχόμενο στις ανθρώπινες αξίες όπως είναι η κοινωνική αλληλεγγύη, η κοινωνική προσφορά, η αγάπη προς τον συνάνθρωπο.
Η κοινωνική ανάγκη
Είναι επιτακτική ανάγκη, περισσότερο από ποτέ, για δράση αλληλεγγύη και συμμετοχή του κάθε πολίτη στην επίλυση σημαντικών προβλημάτων με μία μορφή συμμετοχής στα κοινά μέσω εθελοντικής δράσης σε διάφορους τομείς πέρα από τις παραδοσιακές ενέργειες φιλανθρωπίας. Με τη συμμετοχή μας σε εθελοντικές δραστηριότητες ευρύτερου κοινωνικού ενδιαφέροντος συμβάλλουμε στη κοινωνική ανάπτυξη, τη κοινωνική συνοχή στην αύξηση της κοινωνικής εμπιστοσύνης και κατά συνέπεια σε μία μεγαλύτερη συμμετοχή μέσα στη κοινωνία. Τόσο στη χώρα μας όσο και σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν πάρα πολλές οργανώσεις εθελοντισμού.
Ο εθελοντισμός στην Ελλάδα
Εμείς οι Έλληνες γνωρίζουμε καλά να προσφέρουμε και μάλιστα, να προσφέρουμε όταν οι ώρες το ζητούν. Τότε επιλέγουμε να δράσουμε ομαδικά, συλλογικά όπως πράξαμε το φετινό καλοκαίρι που τόσοι συμπολίτες μας δοκιμάστηκαν από τις φωτιές και που χάριν της ανιδιοτελούς συνεισφοράς τόσων ανθρώπων πετύχαμε να συνεισφέρουμε σε όλα τα επίπεδα εκείνες τις δύσκολες στιγμές.
Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας έχουν αναπτυχθεί χιλιάδες εθελοντικές οργανώσεις που προσφέρουν υπηρεσίες σε πολλούς τομείς, με σκοπό να βοηθήσουν τους συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη και όχι μόνο. Υπάρχουν περίπου 10.000 δράσεις εθελοντισμού που μας καλούν να κάνουμε restart στην υγεία, τον πολιτισμό και το περιβάλλον, ας επιλέξουμε κάποια απ’ όλες, αρκεί να έχουμε καταλήξει στο είδος της εθελοντικής δράσης που επιθυμούμε να ασχοληθούμε.
Ο εθελοντισμός βρίσκεται μέσα μας, ας ψάξουμε να τον βρούμε και να κάνουμε κι εμείς κάτι καλύτερο. Να ασχοληθούμε και να πούμε «Είμαι μέσα!».